گچبری چیست؟
هنر گچ بری یکی از هنرهای وابسته به معماری است که در هر منطقه و هر دوره زمانی، شکل و شیوه مخصوص به خود را داشتهاست. همانطور که از نام این هنر پیداست، مصالح اصلی بکار رفته در این هنر گچ میباشد.
در معماری هنرهای بسیاری وجود دارد که یکی از آن ها هنر گچبری می باشد و تنها هنری است که از زمان های بسیار دور در هر جای دنیا وجود داشته است، تنها شکل و شیوه ی آن متفاوت بوده است. گچ یکی از مصالح بسیار مهم در هنر گچبری می باشد که از آن استفاده می شود.
هنر گچبری نه تنها در کشورهای دیگر بلکه در خود ایران هم در دوره های متفاوت وجود داشته است و روش و شکل آن در هر دوره ای متفاوت بوده است. دلیل آن که برای هنرهای تزئیینی از گچ استفاده می شد خاصیت فرم پذیری و چسبندگی آن و رنگ مطلوبی که دارد می باشد و همچنین گچ استفاده ی زیادی در هنر معماری برای طراحی دکوراسیون داخلی و بیرونی دارد.
تاریخچه هنر گچبری در ایران
تاریخچه گچ بری :
در شروع معماری ایران از آغاز تاریخ و دوران ایلامیان – هخامنشیان و سپس به ویژه در دوره اشکانیان و سامانیان به مسئله گچ توجه می شده و از آن به عنوان یک ماده سازنده و استوار استفاده می شد. گچکاری و گچ بری در دوران اسلامی توسعه یافت و آثار آن در مدرسه ها، کاخها و سایر بناها ، به عنوان یک عنصر تزئینی مورد توجه قرار گرفت.
شواهد باستانشناسی نشان میدهند که تاریخ ساخت گچ به پیش از ساختن خشت و پخت آن به صورت آجر میرسد. در قدیمیترین بنای دنیا، یعنی اهرام ثلاثه مصر که قدمتی چهار هزار و پانصد ساله دارد، از گچ به عنوان ماده چسبنده مقاوم در بین سنگها و جهت کلافسازی آنها استفاده شدهاست. یکی از کاربردهای ویژه گچ، اندود کردن دیوارها و سطوح داخلی ساختمانها است و هنر گچبری، این آراستگی را به حد کمال و دلنوازی میرساند.
اولین مردمی که در ایران به این کار دست زدند هخامنشیان و سپس ساسانیان بودند و اعراب در جریان فتوحات خویش، این هنر را از آنها فرا گرفتند. هنرمندان دوره اموی بهطور وسیعی کاخها را با گچبری منقوش برجسته تزئین مینمودند.
سفیدکاری با گچ که در دوره اشکانیان تکامل یافت نخست پوشش دیواره های خشتی بود به منظور آنکه این دیوارها را از آسیب رطوبت محفوظ بدارد. اما در همان حال خاصیت تزیینی نیز داشت، زیرا از زشتی دیوارهای گلی می کاست.
نمونه های زیبای گچ بری
از دلایل دیگر رواج گچکاری در هنرهای وابسته به معماری ایرانی آن بود که گچ کاری ارزان و کار با آن بسیار ساده بود و ار طرفی در مصرف وقت، انرژی و هزینه نیز صرفه جویی می شد به همین دلیل در دوران اشکانی و ساسانی استفاده از تزئینات گچ بری در داخل و خارج بناها بسیار رواج یافت و این سنت بر خلاف سنت دوران پیشین و شیوه پارسی بود که از حجاری و نقش برجسته و یا آجر لعابدار برای تزیین بنا استفاده می کردند.
استفاده از گچکاری و گچبری در ساختمان های امروزی نیز جایگاه ویژه ای دارد. در دوران مختلف هنرمندان گچکار ایرانی به صور مختلف از گچ در زیباسازی و برجسته سازی بنا استفاده کرده اند. خاصیت شکل پذیر بودن گچ موجب شده تا در معماری داخلی ساختمان کاربرد فراوانی داشته باشد.
گچبر کسی است که می تواند با دستان هنرمند خویش، آثار هنری را با گچ خلق کند. گچبر قادر است بر روی سطوح با گچ، هر شکلی را ایجاد کند. مهارت در این حرفه بر کیفیت کار و زیبایی اثر هنر گچبری تاثیرگذار است.
هنر گچ بری
دورههای گچبری در هنر ایران :
هنر گچبری قرون اولیه اسلام :
پس از ظهور اسلام نیز از هنر گچبری در بناها استفاده میشدهاست، ولی به دلیل حرمت پیکره سازی، این هنر در قالب نقوش برجسته از گل و گیاه و نیز انواع طرحهای اسلیمی و بندهای ختایی، به ویژه در قالب انواع خطهای مختلف و متنوع تجلی یافت.